"Materiaalkeuzes hebben enorm veel invloed op hoe gezond een woning is"
- Halbe Vlietstra, adviseur ecologische bouwproducten bij Oldenboom
Interview met Halbe Vlietstra
“Materiaalkeuzes hebben enorm veel invloed op hoe gezond een woning is”
Ergens in 2005 kwam Halbe Vlietstra op een project in aanraking met bewoners die in hun houtskeletbouwwoning per se houtvezelisolatie wilden toepassen. Dat kwam in die tijd nauwelijks voor, minerale wol was de standaard. “Ik werd geraakt door hun stelligheid: ze wilden absoluut geen glaswol, want waarom wel een houten woning, maar geen natuurlijke isolatie?” Het werd voor Halbe de start van een zoektocht, die erin resulteerde dat hij zich liet opleiden tot bouwbioloog. “In de jaren ’50 deed de chemie zijn intrede in de bouw. Sindsdien zijn we de kwaliteiten van natuurlijke materialen uit het oog verloren. Gelukkig is er weer steeds meer aandacht voor. Materiaalkeuzes hebben enorm veel invloed op hoe gezond een woning is.”
In een reeks interviews spreken we met bouwbiologen en experts in ecologische en biobased bouwmaterialen over gezond bouwen. Wat is hun visie op een gezonde woning? In dit interview: Halbe Vlietstra, bouwbioloog en adviseur ecologische bouwproducten bij Oldenboom.
Een van de eerste voorbeelden die tijdens ons gesprek ter sprake komen, is van een school in Oostenrijk. “Ik heb een artikel over deze school eerder deze week ook gedeeld met studenten van de Hanzehogeschool. Het gaat over een wetenschappelijk onderzoek naar wat het met leerlingen doet als zij verblijven in lokalen gemaakt van hout.”
“Ten behoeve van het onderzoek werden twee klaslokalen in deze school gebouwd conform de gangbare standaard en twee klaslokalen van massief hout. Bij de scholieren werden vervolgens regelmatig ‘psychefysiologische’ onderzoeken uitgevoerd. Niet alleen op school, ook tijdens de vakanties. De hartslag bij de scholieren die les kregen in de massief houten lokalen bleek met gemiddeld 8600 slagen per dag verminderd. De kinderen waren meer ontspannen en beter aanspreekbaar en sliepen ’s nachts ook beter.”
Natuurzaam Bouwen
Halbe vertelt bevlogen over het bouwen met natuurlijke materialen. Natuurzaam bouwen noemt hij het. “Kiezen voor natuurlijke materialen heeft heel veel positieve effecten. Naast hout is leem een mooi voorbeeld. Leem gebruiken in de afwerking zorgt voor betere vochtregulering, betere akoestiek en betere isolatie, in de winter én in de zomer. Het is ook nog eens antiallergisch en je brengt geen toxische stoffen in je woning. Zelfs een laag leemverf van slechts 2 tot 3 mm dik heeft al een gunstige invloed op het binnenklimaat. En het is niets nieuws hè. Ik ken leveranciers van leemverf die al meer dan 200 jaar bestaan. Bovendien zijn de prijsverschillen met chemische verf nihil.”
Meer aandacht voor gezondheid cruciaal
“Ik werd indertijd getriggerd om me meer te verdiepen in de kracht van natuurlijke materialen door de stelligheid van bewoners die pertinent geen glaswol in hun woning wilden. Zo kwam het ook, dat ik acht jaar geleden startte met de opleiding tot bouwbioloog. Ik ben er twee jaar mee bezig geweest en het is nog steeds de beste beslissing die ik gemaakt heb. We brengen zoveel tijd binnen door! Meer aandacht voor gezondheid in woningen en gebouwen is cruciaal.”
Met artsen in de opleiding
Voor de opleiding moest Halbe naar Duitsland, want in Nederland bestond een dergelijke opleiding nog niet. “Mijn klas bestond uit architecten en bouwers, maar ook artsen en apothekers. In Duitsland is het al heel gewoon om bij gezondheidsproblemen ook de bouwbiologie erbij te betrekken. Is de allergie of ziekte misschien ontstaan door een slecht binnenklimaat in de woning?”
Binnenklimaat op 1
In Nederland waren indertijd misschien 20 bouwbiologen werkzaam. Inmiddels zijn dat er 60, maar door die kleine wereld leerde Halbe al snel Han Vrijmoed kennen. “In de branche gaat het steeds vaker over gezondheid en binnenklimaat, maar actie ontbreekt nog wel eens. Bij Han niet. Han onderneemt echt iets. Hij zorgt er met Gezonde Woning Keur voor dat gezondheid in woningen meetbaar is. Ik las laatst dat hij betrokken was bij een project van Trebbe en dat de woningen van dit nieuwbouwproject als eerste het keurmerk Gezonde Woning Keur hebben. Ik heb Han meteen gebeld en gefeliciteerd. Op zo’n manier binnenklimaat op 1 zetten is een fantastische ontwikkeling.”
Architect: Angelique Haver
Fotograaf: Ilco Kemmere
Gezondheid meetbaar maken
“We hebben mensen als Han ook echt nodig om de gezondheid van gebouwen inzichtelijk te maken. Zodat het niet alleen een gevoel is, maar overlegbaar in scores. Want wat plezierig is aan een binnenklimaat is heel persoonlijk. De een vindt een temperatuur van 21 graden prettig en de ander van 23 graden. Maar waar het óók om gaat is hoe we bouwen. Welke materialen en stoffen we gebruiken. Hoe we omgaan met de vervuiling die we zelf veroorzaken. Ga maar eens met 20 mensen in een ruimte zitten met de ramen en deuren dicht en zet er een CO2-meter naast. Dan zie je precies wat er gebeurt.”
Goed kijken wat de natuur te bieden heeft
Wat dat laatste betreft zullen mensen wellicht snel de link leggen naar techniek. Naar goede technische installaties die het binnenklimaat monitoren en sturen. Halbe hoopt dat de branche gaat leren om eerst naar het effect van materialen te kijken en daarna pas naar de techniek.
“Natuurlijk hebben we techniek nodig, dat staat buiten kijf. Maar alsmaar meer techniek in een woning stoppen is niet duurzaam en het is ook niet de basis. De basis wordt gevormd door de constructies en de keuze voor de juiste materialen. Door goed te kijken wat de natuur te bieden heeft. Ons klimaat verandert, we krijgen hetere zomers. Hangen we dan massaal een airco op of kiezen we voor natuurlijke isolatiematerialen?”
“Houtvezel of cellulose in wanden en daken zorgt ervoor dat het wel 12 uur duurt voordat die warmte de binnenkant van de woning bereikt. En 12 uur volle zon op een gevel of dak, dat komt in Nederland niet voor. Met de natuur kun je prima isoleren, in de winter en in de zomer. En het zijn ook nog eens materialen die akoestisch heel fijn zijn en goed met vocht om kunnen gaan. Gelukkig komt er steeds meer belangstelling voor.”
Niet moeilijk of ingewikkeld
Wat Halbe vooral nog wil benadrukken is dat bouwen met de natuur niet moeilijk of ingewikkeld is en op steeds meer plekken bewust gebeurt. “De materialen zijn er en aan de manier waarop we bouwen hoeft niet eens zo heel veel te worden veranderd. Zeker niet bij houtskeletbouw. Het gaat vooral om een andere mindset. En bedenk: het levert voordelen op voor je eigen gezondheid en die van je kinderen. Bovendien zadelen we volgende generaties niet met vervuilende materialen op. Het kan allang anders, laten we die stappen gewoon maken met elkaar.”